Geçtiğimiz günlerde Rusya’nın bir anti-uydu füze sistemi testi için kullanılmayan bir uydusunu vurması ile uzay çöpü konusu tekrar gündeme gelmiş, Apple’nin kurucularından Steve Wozniak’ın Alex Fielding ile birlikte kurduğu Privateer adlı startup’ın uzay çöplerini haritalama planlarını açıklaması üzerine konu bir hayli konuşulmuştu.
Kullanılmayan uydular, roket parçaları ve çarpışmalar sonucu ortaya çıkan çeşitli boyutlardaki atıklar uzay çöpü olarak tanımlanıyorlar. Uzay çöpleri, boyutları fark etmeksizin, dünya yörüngesindeki hareketleri ile hem Uluslararası Uzay İstasyonu hem de diğer uydular için tehlike oluşturuyorlar. Zira Uluslararası Uzay İstasyonu’nun bulunduğu 400 kilometre irtifada saatte yaklaşık 27 bin 500 kilometre hızla yol alan çöpler, bu hızdan dolayı uzayda bulunan ve kullanımda olan ekipmanlara ve astronotlara zarar verme potansiyeline sahipler.
Ayrıca, bilim insanlarının uzay çöplerinin birbirleri ile çarpışarak bir kartopu etkisiyle katlanarak artacak şekilde daha fazla çöp yaratacakları konusunda Kessler Sendromu ya da Kessler Etkisi olarak anılan fenomene işaret etmeleri, uzay çöplerinin ortadan kaldırılmaları veya yeniden kullanılabilmeleri konusunda çalışmaların sayısına olumlu bir katkıda bulunuyor.
Uzay çöpleri konusunda çalışmalar yürüten Avusturalya menşeili bir şirket, konuya farklı bir bakış açısı getirdi. Neumann Space adlı şirket, alçak dünya yörüngesinde uzay araçlarının görev süresini uzatmak, uyduları hareket ettirebilmek ve yörünge dışına taşımak için kullanılabilecek bir elektrikli tahrik sistemi geliştirdiğini açıkladı. Japonya menşeili bir startup olan Astroscale, bu yılın Ağustos ayında, üretmiş olduğu ELSA-d adlı benzer bir sistemi uzayda test ederek, yörüngeye çıkardığı 17 kilogram ağırlığında bir uzay çöpünü yakalama denemeleri yapmış ve başarılı olmuştu.
Neumann Space, şimdi üç şirket ile birlikte uzay çöplerini yakıta çevirmek konusunda çalışıyor.
Nanorocks, uzay çöplerini yörüngede saklama ve kesme konusunda çalışmalar yürütürken, Cislunar adlı bir başka şirket ise uzay çöplerini metal çubuklara dönüştürebilecek bir uzay dökümhanesi üzerinde çalışıyor. Neumann Space, bu metal çubukları iyonize ederek itiş gücü yaratabilmeyi ve objeleri uzayda daha kolay taşıyabilmeyi amaçlıyor.
Neumann Space CEO’su Herve Astier, uzayda metal eritme işlemi için tedarik zincirinin bir parçası olmaları konusunda Neumann Space ile iletişime geçildiğini, her ne kadar bu sürecin oldukça zor olduğunu düşünseler de NASA’dan alınan izinlerin prototipi oluşturmalarında önemli bir rol oynadığını açıkladı. Astier, bir şirketin çöpü yakalayabileceğini, birinin kesebileceğini, bir diğerinin eritebileceğini ve Neumann’ın eritilen metali yakıt olarak kullanabileceğini de sözlerine ekledi.
Yörünge dışına çıkmadıkları, dünya atmosferinde yanmadıkları ya da herhangi bir müdahaleye maruz kalmadıkları takdirde uzay çöpleri sonsuza kadar yörüngede süzülebilirler. Günden güne büyüyen bu sorunu çözmek için çalışan şirketler, mıknatıslardan uzay pençelerine, zıpkınlara kadar pek çok türde proje geliştirme çabasındalar. Örneğin, Saber Astronautics bir sürükleme aracı geliştirme konusunda NASA’dan aldığı onay üzerine çalışmalarını yürütürken; Sidney merkezli Electro Optics Systems, Canberra Üniversitesi ile birlikte çalışarak uzay çöplerinin rotasını değiştirebilecek bir lazer sistemi geliştirdi. Australian Institute of Machine Learning ise uzay çöplerinin tespiti ve izlenmesi konusunda çalışmalar yapmak için bir izne ve Batı Avustralya’da bir gözetim radarına sahip.
Uzay çöplerinin yakalanması ve yok edilmesi yerine geri dönüşümlerinin sağlanarak yeniden kullanılmaları bir hayli zor olsa da Astier bunun mümkün olabileceğini söylüyor: “Pek çok insan parayı [uzaydaki] çöplere yatırıyor. Çoğu, çöpleri atmosfere indirip orada yakmak için. Fakat eğer çöpler oradaysa, yakalayabiliyorsanız ve yeniden kullanabiliyorsanız, bu iş açısından mantıklıdır; çünkü oraya göndermiyorsunuz. Uzayda bir benzin istasyonu geliştirmek gibi.”
Kaynak: ‘Gas station in space’: new plan to make rocket fuel from junk in Earth’s orbit – The Guardian
Yorumlar