Büyük göktaşlarının Dünya’ya çarparak zarar vermelerini engellemek için çeşitli projeler geliştiren NASA, bugüne kadar benzerlerine sadece bilimkurgu filmlerinde rastlanan bir projeye imza attı: DART projesi kapsamında Dimorphos adlı küçük bir göktaşını vuran NASA, geçtiğimiz yıl Kasım ayında Dünya’dan gönderilen DART modülünün göktaşına çarpma anını canlı yayınladı.
Atmosfere giren küçük göktaşlarının yeryüzüne yaklaşırken yanarak etkilerini yitirdikleri, büyük göktaşlarının ise atmosferde bir nebze yanmalarına rağmen Dünya’ya çarparak canlılar için büyük tehlike oluşturabilecekleri biliniyor. Hatta bilim insanlarınca da kabul gören bir teoriye göre dinozorların yeryüzünden silinmelerinin müsebbibi de bir de göktaşı.
DART Projesi
Bu tür bir ihtimale karşı hazırlıklı olmak isteyen NASA (Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi), yedi yıldır göktaşlarının uzayda vurularak rotalarının değiştirilmesini hedefleyen DART (Double Asteroid Redirection Test) adlı bir proje üzerinde çalışıyor. Bugünün en çok konuşulan haberlerinden biri ise DART için bir kilometre taşı niteliğindeki söz konusu çarpışma. Zira NASA, benzerine bugüne kadar sadece bilimkurgu filmlerinde rastlanan bir çalışmaya imza atarak, geçtiğimiz yılın Kasım ayında fırlatılan ve yine DART olarak anılan bir modül ile yaklaşık 120 metre çapındaki Dimorphos adlı göktaşını vurdu. Dimorphos’u vurarak bir ilke imza atan NASA, DART’ın Dimorphos’a çarpma anını modülün uç kısmına yerleştirilen DRACO (Didymos Reconnaissance and Asteroid Camera for Optical navigation) adlı kamera ile canlı yayınladı.
Dünyadan yaklaşık 6,8 milyon mil (yaklaşık 10 milyon 943 bin 500 kilometre) uzakta gerçekleşen bu çarpışmada DART, saatte 14 bin mil (saatte yaklaşık 22 bin 500 kilometre) hızla Dimorphos ile buluştu. Türkiye saati ile 02:14 sularında gerçekleşen bu çarpışma ve DART’ın yolculuğunun son anları NASA tarafından canlı yayınlandı. Böylece, 306 gündür yolculuğu devam eden, yaklaşık 545 kilogram ağırlığa sahip ve yaklaşık 325 milyon dolara mal olan DART’ın son anlarına tüm dünyanın şahitlik etmesi sağlandı.
İnsanlık için çok önemli bir eşiğin aşıldığını gösteren bu projenin yayını sırasında Maryland’de bulunan Johns Hopkins Üniversitesi Uygulamalı Fizik Laboratuvarı’nda yaşanan sevinç de dünyaya naklen yayınlanırken, projenin gerçekleşmesinden dolayı mutlu ve bir o kadar da heyecanlı olan bilim insanlarının şakaları da yayına damga vurdu. DART’ın yolculuğu, yayın öncesinde ve sırasında bilim insanlarınca Star Trek’in ucuz bir bölümüne ve Giza Piramidi’ne bir alışveriş sepetiyle çarpmaya benzetilirken herkesin hemfikir olduğu nokta insanların dinozorlar ile aynı kaderi paylaşmayacağı idi.
Çarpışmanın ardından
Dimorphos, Didymos adlı görece büyük bir göktaşının yörüngesinde yer alıyordu. Çarpışma ile Dimorphos’un rotasının değiştirilmesi planlanıyordu. Bilim insanları çarpışmanın çok ufak bir etkisinin olacağını, Dimorphos’un Didymos yörüngesinde attığı turun 7-8 dakika kadar yavaşlayabileceğini belirtirlerken; Dünya için herhangi bir tehlike taşımayan, sadece bu proje için uygunluğu nedeniyle vurulan Dimorphos’un bu çarpışmadan etkilenip etkilenmediği daha sonra alınacak görüntüler ile belli olacak.
Örneğin, yine DART tarafından uzaya taşınan ve yakın zamanda DART’tan ayrılan LICIACube’un (Light Italian CubeSat for Imaging Asteroids), çarpışmadan üç dakika sonra DART’ı geçtiği biliniyor. Çarpışmanın yaşandığı alanı fotoğraflayan LICIACube’un, çarpışmanın yarattığı kraterin görüntüsünü aktarması bekleniyor.
Öte yandan, ESA’ya (Avrupa Uzay Ajansı) ait Hera adlı uydunun 2024 yılında Dimorphos ve Didymos göktaşı ikilisini 2024 yılında ziyaret ederek çarpışmanın etkilerini görüntülemesi de planlar arasında.
Armageddon ve Derin Darbe
DART projesi, çarpışma günü yaklaştıkça daha fazla habere konu olmuş ve sıklıkla Michael Bay’in yönetmen koltuğuna oturduğu, kadrosunda Bruce Willis, Liv Tyler, Ben Affleck, Steve Buscemi ve Michael Clarke Duncan’ın yer aldığı 1998 yapımı Armageddon adlı Hollywood filmine benzetilmişti. Filmde, Dünya’ya çarpacak olan bir göktaşının atmosfere giriş öncesi parçalanabilmesi için bir ekibin göktaşına doğru yolculukları ve göktaşına nükleer bir bomba yerleştirmeleri konu alınıyordu. Filmin DART projesi ile benzerliği ise göktaşına uzayda müdahale edilmek istenmesiydi.
DART projesinin başarısı ise yine 1998 yapımı, Mimi Leder tarafından yönetilen kadrosunda Téa Leoni, Elijah Wood ve Morgan Freeman gibi ünlü isimleri barındıran Deep Impact (Derin Darbe) adlı yapım ile ilgili şakalara yol açtı. Bir göktaşının Dünya ile çarpışmasının ve bu çarpışmanın etkilerinin anlatıldığı film akıllara geldi; DART projesi kapsamında yapılan canlı yayını izleyenler, insanlığının sonunun Deep Impact filminde görüldüğü gibi olmayacağına sevindiklerini belirttiler.
İlgili içerik: NASA’nın canlı yayında vurduğu göktaşının yörüngesi değişti – Digital Age
Kaynaklar: CNet, Digital Trends, Mashable
Yorumlar