Yüksek etki veya yenilik bazlı olarak nitelendirdiğimiz yeni dönem girişimciliğinde, genelde bir girişimin hedefi belli bir büyüklüğe oluşunca hisselerinin satışını yaparak çıkış yapmaktır. Zaman zaman halka açılma da bir hedef olarak gösterilse de şimdilik bu yolda giden çok örneğe rastlayamıyoruz. Bir girişimin şirketini satacak seviyeye gelmesi için ya onu satın alacak kuruma doğrudan fonksiyonel bir katkısı olması ya da belli bir ciroya gelerek satın alacak kişiye/organizasyona para kazandıracak olması gerekir. Genelde, bahsettiğim bu ikinci opsiyon hedeflenir ve bunun için en önemli koşul büyük bir pazara ulaşmaktır.
Büyük bir pazara ulaşmanın bir numaralı kuralı ise ciddi tutarda yatırım almaktır. Bir girişim kritik kitlelere erken seviye yatırım tutarlarıyla ulaşabilir, ancak milyonlarla ifade edilen daha büyük kitlelere ulaşmak için büyük pazarlama tutarları gerekir. Bu ölçekteki yatırım tutarlarına da erken seviye yatırımı yapan yatırımcılarla ulaşmak pek mümkün değildir. Ülkemizdeki girişimcilik dünyasının erken dönemlerinde bu yatırımlara ulaşmak biraz daha mümkündü, ama bugünlerde artan girişim rekabeti sebebiyle bunun olası olduğunu söylemek gerçekçi olmaz.
Büyüme fonu alternatifleri az sayıda
Esas soru; Türkiye ekosistemindeki mevcut yatırım fonlarıyla bunu gerçekleştirebilir miyiz?
Ne yazık ki cevabım “çok zor” olacak. Ülkemizde her ne kadar başarılı erken seviye fonları ve ileri seviye özel fonlar (private equity) olsa da büyüme fonları konusunda birkaç yabancı fonun Türkiye ofisi dışında başka bir alternatifimiz bulunmuyor. Alternatiflerin az olması ise çoğu girişimin bu fonlardan yararlanma ihtimalini düşürüyor. Bu durumda tek çözüm yabancı yatırımcıların ilgisini çekmek ve onlardan yatırım almak oluyor. Bu konuda hem girişimcilere hem de yerli yatırımcılara iş düşüyor. Yerli yatırımcılarımızın yabancı yatırımcılarla iyi ilişkiler kurması ve girişimlerine bu yatırımları getirmesi de onlardan beklentilerimiz arasında.
2010 yılı itibarıyla yabancı yatırımcının Türkiye’ye ilgisi arttı s
Günümüze kadar yatırım alanında neler olduğuna bakacak olursak; yabancı yatırımcıdan yatırım alma konusunda Türkiye girişimcilik ekosisteminin analizini yaparken geçmişten günümüze gelen zaman haritası içinde bir değerlendirme yapmak daha doğru olur. Startups.watch verilerine göre 2010 yılı ilk çeyreğiyle birlikte yabancı yatırımcıların Türkiye’ye daha çok ilgi göstermeye ve ülkemizdeki girişimlere yatırım yapmaya başladığı görülüyor. Startups.watch’un hazırladığı grafik (Grafik no.1 – yabancı yatırımcılar kırmızı, yerli yatırımcılar turuncu renkte), 2010 yılı ilk çeyrekten başlayarak 2016 yılı ikinci çeyreğe kadar ülkemizdeki startup yatırımlarını (VC/private equity) gösteriyor. Bu yatırımcılar arasında Tiger Global, Hummingbird, Amazon NV Investments, Endeavor Catalyst, Ribbit Capital, 500 Startups, Wamda Capital ve Middle East Venture Partners yer alıyor. 2010 ve 2011 yılı nispeten sakin bir grafik çizse de 2012 yılı ile birlikte yabancı yatırımların hareketlenmeye başladığı görülüyor. 2012 yılı üçüncü çeyreğinde grafiğin birden yükselmesinin nedeni ise General Atlantic’in (özel sermaye şirketi) ve Endeavor Catalyst’in (co-investor ve küçük yatırımcı) Türkiye internet sektörünün gururu olarak görülen Yemek Sepeti’ne yapmış olduğu 44 milyon dolar değerindeki yatırım.
En çok 2017 yılında yabancı yatırım alındı
Türkiye Startup ekosistemi hem girişimler ve yatırımcılar hem de bu ortamı yaratan destek mekanizmaları ve diğer oyuncular açısından her geçen yıl büyüyor. Startups.watch son verilerine göre 2017 yılı 167 girişime 111.2 milyon dolar yatırımla tamamlanmış oldu. Bu tutar 2010 yılı toplam yatırım tutarı olan 19 milyon doların yaklaşık altı katı olup Türkiye’nin tarihinde bir rekor olarak karşımıza çıkıyor. 2017 yılı toplam yatırımın 34,4 milyon dolarlık bölümü yabancı yatırımcılardan gelen tutarı temsil ediyor. Türkiye’nin son beş yılda aldığı yabancı yatırım tutarlarına bakıldığında ise; 2014 yılında 5,8 milyon dolar, 2015 yılında 25,8 milyon dolar, 2016 yılında 14,1 milyon dolar, 2017’de 34,4 milyon dolar ve 2018 ilk çeyreğinde ise toplamda 8,2 milyon dolar yabancı yatırım aldığı görülüyor. Bu rakamlara göre, 2017 yılı son beş yılın en başarılı yılı olarak kabul edilebilir. 2018 yılı erken dönem yatırımları arasında pazarlama teknolojisi sunan SAAS girişimi Insider (Sequoia Capital India) ve Facebook, Instagram ve Letgo gibi sosyal ağlar üzerinden güvenli alım satım yapma kolaylığı sunan e-ticaret sağlayıcısı Paym.es yer alıyor. Dijital deneyim platformu Insider’ın Sequoia Capital India’dan almış olduğu bu ciddi yatırım, 2018 için yaşanan en güzel gelişmelerden biri. Bu yatırım ile Insider, hissedarlarına 99 kat gibi rekor bir çıkış imkânı yarattı.
Aktif yabancı yatırımcı sayısı açısından en hareketli yıl 2016
Yatırımlar açısından, yine Startups.watch’un verilerine bakarak geçmiş diğer yılları incelediğimizde (bkz. Grafik no.2 – yabancı yatırımcılar kırmızı, yerli yatırımcılar pembe renkte); 2014 yılı yatırımcılar ve yatırım yaptıkları dikeylere bakıldığında Ribbit Capital’ın Paraşüt’e yapmış olduğu çekirdek yatırım, Pahicle Invest’in sanal POS ve pazar yeri girişimi İyzico’ya ve 500 Startups’ın sosyal iletişim ağı girişimi Connected2me’ye yapmış olduğu yatırımlar ön plana çıkıyor. 2015 yılında STC Ventures’ın Modanisa’ya, insanların başkalarının evlerini otel odaları gibi kiralayıp kalmalarına olanak sağlayan ABD merkezli Home Away’in Türkiye’deki örneği Hemen Kiralık’a, Howzat Partners’ın Otelz.com’a ve Ribbit Capital’ın yeniden Paraşüt’e yatırımı da dikkat çekiyor. 2016 yılında yabancı yatırımcılardan yatırım alan girişimler ise şu şekilde; Middle East Venture Partners (VC) ve Saned Partners’dan (VC) yatırım alan araba paylaşım hizmeti Volt, Hummingbird (VC) ve Addventure’dan (VC) yatırım alan temizlik, tadilat, nakliyat gibi farklı kategorilerde hizmet sunan girişim Armut, East Ventures’dan yatırım alan Zebramo, Wamda ve AddVenture’dan yatırım alan kullanıcıların taleplerine yönelik ürünlerin lojistiğini sağlayan Kapgel, Wamda Capital’dan yatırım alan Insider, Esor Investment’tan yatırım alan bankalar için nakit yönetimi çözümü sunan PlusOneMinusOne (fintek), B-To-V Partners, A Ventures, Rocket Internet Capital Partners ve Global Founders Capital’dan yatırım alan Evtiko, BIC Angel Investments Protos Venture Capital ve Enern’den yatırım alan güzellik salonları gibi hizmet veren yerlerden kolay randevu alma hizmeti sunan Kolay Randevu (SaaS), STC Ventures ve Wamda Capital’in muhafazakâr moda sitesi olarak hizmet veren girişim Modanisa. Diğer yandan e-defter girişimi Paraşüt seneyi boş geçirmemiş ve DCP – Diffusion Capital Partners (VC), 500 Istanbul (VC), Revo Capital (VC), Ribbit Capital’dan (VC)’den yatırım almış. 2016 yılı işlem sayısı ve aktif yabancı yatırımcı sayısı açısından en hareketli yıl olduğunu söyleyebiliriz.
2017 yılının ön plana çıkan yatırımları
2017 yılında yabancı yatırımcıların yatırım yaptığı girişimler ve alanlar incelendiğinde ise; Beenos ve DG Incubation’ın ikinci el pazar yeri girişimi Zebramo’ya (pazaryeri), Frontier Car Group kurumsal girişim sermayesinin kolay araba satma girişimi Ototrink’e (otomobil teknolojileri), Howzat Partners’ın ön ödemesiz otel rezervasyon platformu Otelz.com’a (seyahat), Ticket, Ida Capital girişim sermayesi ve Capria yatırım şirketinin binaların enerji tüketimini yönetmelerini sağlayan Reengen’e (Saas, IoT-M2M), girişim sermayesi Esor Investments’ın küçük/büyük manav ya da marketlerin online olmasını sağlayan Marketyo’ya (PaaS), Pasha Holding’ten çekirdek girişim alan şeffaf plaklarla ortodonti tedavisi sunan Orthero’ya (sağlık teknolojileri), B-To-V Partners, Global Founders Capital ve Rocket Internet Capital Partners’ın ev satış hizmeti veren Evtiko (emlak teknolojileri) ve 500 Startups ve Wamda Capital’ın Insider’a yaptığı yatırım ön plana çıkıyor.
Son beş yılda en çok yabancı yatırım alan sektörler
2018 ilk çeyreğinde SaaS, pazarlama teknolojileri ve e-ticaret sağlayıcılığı alanında çalışan girişimler yabancı yatırım fonlarından erken dönem yatırım aldı. 2014 ve 2017 yılları arasında ise pazaryeri, otomobil teknolojileri, SaaS, sağlık teknolojileri, pazarlama teknolojileri, finansal teknolojiler gibi dikeyler yabancı yatırımcıların en çok ilgisini çeken alanlar oldu. Özetle, tüm bu gelişmeler ileriye dönük olarak umut verici, ancak bizim gibi genç nüfusunun güçlü olduğu bir ülke için kesinlikle yeterli değil. Türkiye girişimcilik ekosistemi her geçen gün gelişmekte olsa bile, kurumsal şirketlerin kurumsal girişim sermayesi kurarak, özel yatırımcıların ise büyüme fonları yaratarak bu oyuna katılmaları kritik önem taşıyor. Aksi takdirde girişimlerimizin ölçeklemesi çok zor olacak, birçok girişim hızlı büyüme yakalayamadan kapanacak. Bu nedenle, girişimlerin büyük kitlelere ulaşmasını sağlayacak fonlar açısından yabancı fonlardan gelecek yatırımlar kritik önem taşıyor.
Yurt dışından yatırım almak isteyen girişimcilere tavsiyeler:
- Her zaman büyük düşünün. Türkiye’nin büyüklüğüne aldanmayın ve bunu global pazarlardan önceki iyi bir test pazarı fırsatı olarak değerlendirin.
- Ölçeklenebilir iş modelini oturttuğunuzu ve uyguladığınızı gösteren KPI’lara ulaşmanız şart. Satış ciro büyüme hızınızın, yatırım ve giderlerin artma hızından daha büyük olduğu ve müşteri yaşam boyu değeri, müşteri edinme maliyeti metriklerinin çalıştığını ispatlamanız gerekli.
- Uluslararası ölçekte go-to market (pazara giriş) stratejisinin net olması gerekiyor. Türkiye’nin dışında çözümünüze nerede ve neden ihtiyaç olduğunuzu anlatabilmeniz önemli.
- En önemlisi de, uluslararası çapta iş yapabilecek güçlü bir takıma sahip olduğunuzu ispatlamanız gerekli.
İhsan Elgin – Core Strateji Kurucusu
Yorumlar