Birkaç yıldır çeşitli alanlarda karşımıza çıkan yüz tanıma teknolojisi, özellikle İngiltere’de ve ABD’nin birçok şehrinde ve havalimanlarında aranan suçlu ve şüphelileri yakalamak için kullanılıyor. İngiltere’de 18 milyon sabıkalı profilin yüz verileri, ABD’de veri tabanlarında ise 51 milyon yüz tanıma verisi bulunuyor. Yüz tanıma sistemi gelişmiş olmasına rağmen, henüz tam anlamıyla verimli olarak kullanılamıyor. İyi ki de kullanılamıyor, çünkü bu sistem yakın bir gelecekte insanların en büyük sıkıntılarından birisi olacak.

Yüz tanıma suçlu yakalamak dışında pasaportlu geçişlerde kişi tanılama ve kişi doğrulama için kullanıldığı gibi, sanal gerçeklik içeren oyunlarda, online fotoğraf albümlerinde otomatik kişi tanımlama ve etiketleme amacıyla kullanılabiliyor. Hatta, yüz tanıma teknolojisi, bazı mağaza ve özel kulüplerin hatırlı ve sadık müşterilerini daha kapıda tanımak ve ona özel hizmetleri sunmak amacıyla bile emre hazır tutuluyor.

Facebook fotoğraflardaki kişileri otomatik olarak tanıyıp etiketlendirebilen Moments adlı bir yüz tanıma teknolojisi kullanan uygulamayı hizmete soktu. Ancak, özelikle Avrupalı kullanıcılardan ve sivil toplum örgütlerinden gelen eleştiriler üzerine bu uygulama şimdilik Avrupa’da kapatıldı. Uygulamanın esas sorunu, kullanacak kişi de dâhil, yüzleri analiz edilecek üçüncü kişilerden de izin almıyor olmasıydı.

Yüz tanıma teknolojisi faydalı gibi gözükse de, kişisel mahremiyet açısından oldukça yüksek riskler barındırıyor. Herhangi bir sisteme veri olarak kaydedilen yüz tanımlaması, kişileri fişlemek anlamına gelir. Zira, bu verilerin ne zaman, nerede ve nasıl kullanılacağını kişilerin bilme hakkı olduğu gibi, bu verilerin kötü niyetli kişilerin eline geçip geçmeyeceği de bilinemez. Yüz tanıma sistemi, vesikalık fotoğraf gibi değil, çünkü kimsenin bilmediği çeşitli yüz tanıma kameraları ile kişinin nerelere gittiği, nerede bulunduğu dahi takip edilebilir. Yüzümüzün verilerinin rızamız ve bilgimiz dışına toplanabileceği endişesi bir yana, bu verilerin nerede ve nasıl kullanılacağı, bu verilerin satılıp satılmayacağı, rızamızla dahi yüz verimizi versek bile gerektiğinde bu rızayı geri alıp alamayacağız noktalarına kadar birçok soru ne yazık ki cevapsız kalıyor.

Aslında yüzümüzün verilerini çoktan teslim ettik

Aslına bakarsak yüzümüze ilişkin verileri çoktan teslim etmiş bulunuyoruz. Facebook’a veya Instagram’a yüklediğimiz fotoğraflardan yüzümüzün her hali her açıdan en ayrıntılı olarak tespit edilmiş bile olabilir. Bu verilerin başka firmalara aktarıldığını düşünmek dahi korkutucu gelebilir, hele ki bu veriler vatandaşını her daim izleyen ve gözetleyen bir devletin eline geçmişse.

Geçtiğimiz günlerde İstanbul Büyükşehir Belediyesi Zabıta Daire Başkanlığı, çalışanları yüz tanıma sistemi ile denetlemek istemiş, ancak personel buna fişlendikleri iddiası ile karşı çıkmıştı. Türkiye’de, yüz tanıma sisteminin kullanılması konusunda Danıştay geçmiş tarihlerde ilginç ve güzel bir karar vermişti. Danıştay 5. Dairesinin vermiş olduğu 2013/7949 sayılı karara göre, “Olayda, personelden kişisel veri alınması kapsamında olan ‘yüz tanıma sistemi’ ile mesai takibi uygulamasının, kamusal alanda da olsa ‘özel hayatın gizliliği’ ilkesi kapsamında bulunduğunun anlaşılması karşısında; uygulamanın sınırlarını usul ve esaslarını gösteren bir yasal dayanağının bulunmaması, toplanan verilerin ileride başka bir şekilde kullanılamayacağına dair bir güvencenin mevcut olmaması göz önüne alındığında, yukarıda belirtilen temel haklar ve Anayasal ilkelerle bağdaşmayan dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı anlaşılmıştır” deniliyor. Bu karar, Türkiye’de yüz tanıma teknolojisi ile ilgili ilk ve tek karar.