ABD Senatosu Yurtiçi Güvenlik Komitesi’nde düzenlenen oturumda ilk kez Bitcoin ele alındı. Gün sonunda ise Bitcoin’in ulaştığı değer 800 doların üzerindeydi. 10 ay önce ise bir bitcoin 13 dolardan satılıyordu.
Bu durum ise Bitcoin hakkında bilinmeyenleri yeniden gündeme taşıdı. Bitcoin’in ne olduğu, nasıl kullanıldığına, insanların neden kullanmak isteyebileceklerine dair sorular yeniden insanların kafasını kurcalamaya başladı.
Dolar, euro veya yen gibi yalnızca bir para birimi olmayan; aynı zamanda PayPal veya Visa kredi kartında olduğu gibi ödeme yapmanın bir yolu olan bitcoin ile ticaret yapabilir ve onun başka bir yere transferini gerçekleştirilebiliyor. Yapılacak bu işlem ise eposta göndermek gibi oldukça ucuz ve kolay.
Washington Post, Bitcoin hakkında merak edilen 12 soruyu toparlayıp; detaylı olarak açıklarken, Wired da kılavuz niteliğinde haberini yayımladı.
Dünya çapında git gide daha çok kişi ve kuruma ulaşan sanal para Bitcoin hakkında bilinmeyen 12 soru:
1 Bitcoin nedir?
Bitcoin, bir online finansal ağı olarak tanımlanabilir. İnsanlar, Bitcoin’i ödemeleri birbirleri arasında göndermek amacıyla kullanıyor. Birçok açıdan Bitcoin, Visa kredi kartları veya PayPal gibi geleneksel ödeme sistemlerine benzese de, diğerlerinden farklılaştığı iki önemli nokta bulunuyor.
Bitcoin’de merkezi bir yapı bulunmuyor. Örneğin kar amacı güden şirketler Visa ve PayPal ödeme sistemlerinin sahibi konumunda ve kendi hisse sahiplerinin çıkarı için yönlendiriyorlar. Bitcoin sisteminde ise herhangi biri sahip konumda olmayıp; sistemi kontrol eden kimse de bulunmuyor. Birebir iletişimi kullanan yapıyı bulunduran sistemde internet üzerinde yüzlerce bilgisayar Bitcoin işlemlerini gerçekleştirmek için birlikte çalışıyor.
Bitcoin’de merkezi yapının bulunmaması, dünyanın ilk tamamen açık ödeme sistemi olması anlamına geliyor. ABD bankacılık sisteminde yeni bir ödeme sistemi yaratmak için var olan bir banka ile işbirliği içinde olmanız ve bir takım kurallara uymanız gerekiyor. Bitcoin’de ise böyle bir sınırlandırma bulunmuyor. İnsanlar, yeni Bitcoin temelli ödeme sistemi oluşturmak için herhangi bir kimsenin iznine ya da yardımına ihtiyaç duymuyor.
Bitcoin’i farklı yapan ikinci neden ise sahip olduğu kendi para birimi. PayPal ve Visa, ABD doları gibi bilinen para birimlerinde işlemleri gerçekleştirirken; Bitcoin ödeme sistemi ise yeni para birimi olarak geçen Bitcoin olarak gerçekleştiriyor.
2 Neden biri hayali para birimine dayanan bir ödeme sistemini kullanmak istesin ki?
Bitcoin kavramını duyan neredeyse herkes sistemin çalışamayacağına dair aynı tepkiyi veriyor. Ancak pazar bu söylentileri yanlış çıkarmış durumda:
Washington Post’un yer verdiği grafikte, para biriminin 2011 yılında kamuoyunun ilgisini çekmeye başladığı Bitcoin’in o zamandan bugüne fiyatlandırması görülüyor. Fiyatın ise oldukça değişken olduğu grafikte örneğin Haziran ve Ekim 2011’de değerde yüzde 90’dan daha büyük bir dilimde bir kayıp yaşanmış durumda.
Günümüzde neredeyse 12 milyon bitcoin bulunuyor. Bu da demek oluyor ki Bitcoin para arzı ise neredeyse 7 milyar dolar.
Bitcoin, risk girişimcilerinin de ilgisini çekmiş durumda. Bitcoin startup’ları ise bu yıl içinde gelirlerini artırdı. Bitpay (Bitcoin ödemelerini firmalar adına gerçekleştiriyor ), 2 milyon dolardan fazla, Coinbase (bitcoin alış ve satışında yardımcı oluyor) 5 milyon, bir başka Bitcoin startup’u Circle ise 9 milyon dolar elde etti.
Peki, insanlar neden bu kadar heyecanlı? Bu durumu Bitcoin meraklıları Bitcoin’in birebir iletişimi (P2P) kullanan yapısı ve piyasa girişte engellerin düşük seviyede olmasını birer fırsat olarak görüyor. Yenilikçi finansal hizmetlerin yeni neslinin oluşumuna imkân vereceğini düşünüyor.
Bu durum da internetin açık yapısının yenilikçi yeni online hizmetlere yön vermesine benzetilebilir.
3 Peki insanlar bu para birimini spekülasyon dışında da kullanıyor mu?
Bitcoin startup’ı Bitpay, reel işlemler için Bitcoin’in artan popülerliğinin iyi bir işareti konumunda.
Geçtiğimiz yılın Eylül ayında firma, bin kadar firmanın Bitcoin ödemelerini kabul eden kendi hizmetini kullanmak üzere kayıt yaptırdığını duyurmuştu. Bu yıl içinde ise şirket, bünyesinde hizmet alan firma sayısının 10 bini geçtiğini belirtti.
Bitpay’in çalıştığı çok sayıda çeşitli firmalardan bazıları sunucu sağlayıcı veya VPN gibi online hizmet sunarken diğerleri mücevher ve elektronik ürün satışı gerçekleştiriyor. Ayrıca ürünlerini bitcoin’lerle satan restoran ve pastaneler de bulunuyor.
Bitcoin’in bu kullanım örneklerinin yanında yasadışı kullanımların da olduğu görülüyor.
Gelecekte önem kazanması beklenen Bitcoin’in bir başka uygulaması ise uluslararası ödemeler. Şu anda uluslararası anlamda para transferi yavaş ve pahalı. Uluslararasında geçerli olan Bitcoin’in para transfer hizmetleri ücretleri, diğerlerinden daha uygun.
Daha kullanıcı dostu ve bütçeye uygun bir sitem oluşturabilmek için hala üzerinde çalışılması gereken çok nokta bulunuyor. Ancak Bitcoin’in uluslar arası ödeme sistemini değiştireceği büyük bir potansiyeli bulunuyor.
4 Bitcoin’i kim oluşturdu?
Aslında bu sorunun yanıtını kimse tam olarak bilemiyor.
Wired’ın haberine göre; yaklaşık beş yıl önce ‘Satoshi Nakamoto’ takma adını kullanan kimliğini gizli tutan bilgisayar programcısı veya programcıları Bitcoin yazılım sistemini oluşturdu ve internet üzerinden hayata geçirdi.
Dağıtılmış yazılım, az sayıda bitcoin oluşturarak; yeni para biriminin kullanımını artırdı. İlk iki yıl içinde isemilyonlarca Bitcoin oluşturuldu.
5 Bitcoin’ler nereden geliyor?
Normalde bir finansal sistemde yeni para bir merkez bankası tarafından oluşturuluyor. Ancak Bitcoin sisteminde bir merkez bankası bulunmuyor. Bu yüzden sistem, para birimini dolaşıma sokmak için alternatif bir mekanizmaya ihtiyaç duyuyor.
Bitcoin’in tasarımcısı ise bu probleme farklı bir şekilde yaklaşıyor. Yüzlerce bilgisayar internette Bitcoin işlemini gerçekleştirmek üzere bir arada çalışıyor.
Bu bilgisayarlara da ‘miners’ (madenciler) , Bitcoin’in bu işlemine ise ‘mining’ (madencilik) deniliyor.
Bu isimlerin verilmesindeki ana neden ise ortalama her 10 dakika, Bitcoin miner, hesaba dayalı bir yarışı kazanıyor ve ödül alıyor. Güncel olarak ödül 25 bitcoin’den oluşuyor, bu da yaklaşık 12 bin 500 dolar değerinde.
Bu tür ödüller ise para biriminin merkezi olmayan bir durumda kalmasına yardımcı olarak; Bitcoin sistemine daha çok kişinin katılması için teşvik ediyor.
6 Peki bu bitcoin’lerin nasıl oluyor da bir değeri oluyor?
Aslında bu sorunun yanıtı oldukça basit. Bitcoin’ler birçok insanın isteyeceği bir şeye dönüşüyor. Ayrıca bitcoin’ler de yeryüzünde sınırlı sayıda bulunuyor.
Wired’da yer alan haberde bitcoin’le ilgili olarak şu benzetmeye yer veriliyor: Bir dolar veya bir yen veya mal ticareti için Afrika’da yaklaşık 3 bin yıl önce deniz kabuklarının değişiminin yapılması gibi.
Sistem üzerinden bitcoin sayısının giderek artmasının yanında bu durum bitcoin sayısının 21 milyona ulaşmasıyla sona erecek. Tahmin edilen zaman ise 2140 olarak düşünülüyor.
Sistem düzeninin altında yatan ana düşünce ise merkezi sisteme bağlı olmadan bir para birimini oluşturmak. Böylelikle değeri bu merkez tarafından değiştirilemeyecek.
Sistem, yeni para oluşturmayı bıraktığında ise her bir bitcoin değeri talep arttıkça artışa geçecek. Bu para birimine de deflasyonel yani deflasyona neden olan para birimi deniyor.
Her ne kadar para arzının artışı dursa da, yine de harcaması kolay olacak. Bitcoin’ler çok küçük parçalara ayrılabilir. Her bir bitcoin ise yüzlerce milyonlarca birime dönüştürülebilir.
7 Peki bu bitcoin’leri nasıl harcayacaksınız? Bitcoin’lerin ele geçirilmesini nasıl önleyeceksiniz?
Bitcoin matematik tabanlı bir para birimi. Bu da bitcoin hesaplarının bir şifreleme ile yönetildiği anlamına geliyor. Temel olarak; eğer bitcoin’leriniz varsa, gizli bir şifreleme anahtarına sahipsiniz demektir. Bu şifreleme anahtarı da internet üzerinde herkese açık bir hesap defterinde bir dengeye sahip bir adresle ilişkilendirilmiş durumda. Adres ve gizli anahtar, işlemleri yapmanıza imkân tanıyor.
İnternet adresi ise yine herkes tarafından görülebilir durumda. Online ödemeler için şöyle bir adres görülebiliyor: 1DTAXPKS1Sz7a5hL2Skp8bykwGaEL5JyrZ.
Eğer size bitcoin göndermek isteyenler olursa, sizin adresinize ihtiyaçları olacak.
Eğer bitcoin’lerinizi bir başkasına göndermek isterseniz, hem kendi adresinize hem de göndereceğiniz kimsenin adresine ihtiyacınız olacak. Ayrıca gizli şifreleme anahtarınızın da olması gerekiyor. Bu durum ödeme yapacağınız zaman daha karmaşık bir hal alabiliyor.
Bu anahtar ve adreslerle ilişkilendirilmiş matematiği kullanarak, sistemin P2P bilgisayarların genel ağı (bitcoin miners) her işlemi kontrolünü gerçekleştiriyor. Eğer kurulan matematiğin bir anlamı olmazsa, işlem onaylanmıyor, reddediliyor.
Sistemi kullanarak alış, satış ve transfer işlemlerini gerçekleştiren insanların adres ve anahtarları yönetmesi zor olabilir. Ancak bu rakamların takibini sizin adınıza gerçekleştiren ‘wallet’ (cüzdan) adında birçok farklı program türü bulunuyor. Bilgisayar veya cep telefonunuza bir wallet yükleyebilir, bir web sitesine uyan bir wallet’ı kullanabilirsiniz.
Bu cüzdanlar aracılığıyla internet aracılığıyla bitcoin gönderimi ve alımı yapabilirsiniz. Örneğin bitcoin ödemelerini kabul eden bir siteden bir pizza siparişi verebilirsiniz. Her geçen gün online üzerinde bitcoin’leri kabul eden sayısı artıyor.
Aynı zamanda bu işlemleri gerçek dünyada da yapabilirsiniz. ‘Mobile wallet’ (mobil cüzdan) da bu işlemleri gerçekleştirme için var.
Wired’da yer alan haberde Japonya’nın başkenti Tokyo’da bitcoin’le ödemeyi kabul eden bir restoran örneğine yer veriliyor. Pink Cow isimli restoran, kasa bölümünde tablet PC üzerinden Bitcoin sisteminde yer alıyor. Akşam yemeğinizi bitcoin’lerle ödemeyi planlıyorsanız, yapmanız gereken telefonunuzu tutmak ve tablette ortaya çıkan QR kodunu okutmak.
8 Bitcoin’e nasıl ulaşılabilir?
Eğer tüm bu olanlar mantıklı geliyorsa, denemek isteyebilirsiniz. İlk yapmanız gereken şey ise bir ‘wallet’ cüzdan elde etmek. Wired’ın haberinde cep telefonunuza uygulama olarak indirebileceğiniz blockchain.info adresi öneriliyor. Cüzdanınız olduğunda ise bitcoin’lere ihtiyacınız olacak.
ABD’de (Amerika Birleşik Devletleri) bitcoin’leri satın alma ve satmanın en kolay yolu ise Coinbase adındaki websitesinden yapılabiliyor. Coinbase, banka hesabından nakit para çekerek; cari döviz kurunda bitcoin’lere çeviriyor.
9 Bitcoin’leri satın almalı mıyım?
Muhtemelen hayır. Bitcoin’leri satın almayı düşünebileceğiniz iki neden bulunuyor. Biri, ürün ve hizmet satın almak için, diğeri spekülasyon için.
Şu anda Bitcoin, sıradan kullanıcılar için çok da pratik bir ödeme teknolojisi değil. Yazılımı karışık, hacker’lardan dolayı kayıp riski çok fazla, unutulan şifreler, hard disk hataları gibi birçok olumsuz nedene sahip. Ayrıca Bitcoin şu sıra oldukça değişken olduğundan cüzdan değerinizi yüksek oranda etkileyecektir. Örneğin 100 dolar değerindeki Bitcoin’ler bir gün içinde 50 dolara düşebilir.
10 Peki insanların bitcoin’leri satın almaması gerekiyorsa, o zaman tüm bu olan biten ne?
Bitcoin’in durumu internetin ortaya çıkış zamanıyla bir benzerlik kurulabilir. 1990’lara kadar internet de çok pratik bir teknoloji değildi. Başlangıçta karışık metin temelli programları (text-based programs) kullandı. İnterneti etkili olarak kullanabilmek için bir bilgisayar uzmanı olmanız gerekiyordu.
Ancak bu yıllarda interneti göz ardı etmek pek mantıklı olmazdı. Zaman içinde girişimciler, internetin temel alt yapısını aldılar. Sonrasında yenilikçi ve Google, Facebook ve YouTube gibi kullanıcı dostu online hizmetler oluşturdu.
Bitcoin için ise aynı sürecin gerçekleşeceği tahmin ediliyor. Bitcoin sistemine ulaşmak çok kolay olmasa da Coinbase ve Bitpay gibi startup’lar bu sorunu çözeceğe benziyor.
11 Bitcoin’ler günümüzde kullanılan parayla yer değiştirebilir mi?
Bu mümkün ancak yakın zamanda gerçekleşme ihtimali oldukça düşük. İnsanlar, çoğunluğun kullandığı para birimini kullanmayı tercih ediyor.
Ancak Bitcoin’in geçerli finansal sistemlerin açığını tamamlayabilir. Sonuçta bugün PayPal tüm ilgiyi toplamış durumda. Bunun nedeni ise kullanımda olan finansal sistemlerin kullanıcıların ihtiyaçlarını karşılayamaması.
Yorumlar